Het ik-perspectief: kruip in de huid van je hoofdpersonage
Door het ik-perspectief te gebruiken in je boek, kan de lezer zich volledig inleven in het hoofdpersonage. De lezer weet wat je personage voelt en denkt, wat zorgt voor een intense leeservaring.
Denk je eraan om het ik-perspectief te gebruiken? Dan is het goed om te weten dat er twee soorten ik-perspectieven zijn, wat de voor- en nadelen zijn, én welke andere vertelperspectieven je kunt overwegen. In dit artikel lees je daar alles over, inclusief voorbeelden.
Wat is het ik-perspectief?
Elk boek heeft een vertelperspectief: het bepaalt door wie het verhaal wordt verteld. Wanneer het verhaal in de ik-vorm wordt verteld, spreek je van het ik-perspectief.
De twee soorten ik-perspectieven
Er zijn twee vormen van het ik-perspectief:
- De vertellende ik: je vertelt als hoofdpersonage over gebeurtenissen die al hebben plaatsgevonden.
- De belevende ik: je beschrijft alles terwijl het gebeurt – in het moment zelf.
Vertellende ik
Gebruik je een vertellende ik, dan vertel je het verhaal achteraf. Je gebruikt de verleden tijd en kijkt terug op wat er is gebeurd. Een voorbeeld hiervan is de autobiografie van Eric Corton.
Belevende ik
Gebruik je een belevende ik, dan beschrijf je de gebeurtenissen alsof ze nu plaatsvinden. Je schrijft in de tegenwoordige tijd. Een bekend voorbeeld hiervan is De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch.
Wanneer kies je voor het ik-perspectief?
Veel schrijvers kiezen het ik-perspectief om de lezer dichter bij de hoofdpersoon te brengen. Omdat de lezer weet wat het hoofdpersonage voelt en denkt, ontstaat er een sterke band met dat personage. Dat maakt het verhaal vaak krachtiger dan wanneer je in de derde persoon schrijft.
Voordelen van het ik-perspectief
- De lezer voelt zich sterk betrokken bij de hoofdpersoon
Je trekt de lezer als het ware in het hoofd van je personage. Daardoor kan de lezer zich makkelijker identificeren en meeleven. - Het is relatief makkelijk om te schrijven
Je schrijft vanuit één persoon en hoeft niet continu te schakelen tussen verschillende perspectieven. Dat maakt het overzichtelijk en natuurlijk. - Je kunt veel diepgang geven aan je personage
Doordat alles vanuit één beleving komt, kun je je personage echt goed uitwerken. Je geeft de lezer toegang tot gedachten, gevoelens en motivaties.
Nadelen van het ik-perspectief
- Te veel ‘ik’
Als je niet oppast, gebruik je het woord ‘ik’ te vaak, wat irritant kan zijn voor de lezer. Probeer dus af te wisselen in zinsopbouw en stijl. - Een eenzijdige kijk op het verhaal
De lezer ziet alleen wat jij als personage meemaakt. Wil je toch andere invalshoeken laten zien, dan kun je overwegen om een meervoudig perspectief te gebruiken. - Moeilijker om andere personages uit te diepen
Omdat je alleen weet wat jij denkt en voelt (als hoofdpersoon), blijft het innerlijke leven van andere personages wat op afstand.
Andere vertelperspectieven
Naast het ik-perspectief zijn er nog drie veelgebruikte vertelvormen:
1. Het auctoriaal perspectief (de alwetende verteller)
In deze vorm weet de verteller alles over het verhaal en de personages, maar doet zelf niet mee. Denk aan Meneer de Uil uit de Fabeltjeskrant – hij wist alles wat er gebeurde en vertelde dat aan de kijkers.
2. Het personaal perspectief (hij/zij-vorm)
Je beschrijft het verhaal in de derde persoon, maar volgt wel één specifiek personage. Je weet dus wat die persoon denkt en voelt, maar niet van anderen. Deze vorm zie je veel terug in romans.
Voorbeelden zijn Zondagochtend breekt aan van Nicci French of De vliegeraar van Khaled Hosseini.
3. Het meervoudig perspectief
Hierbij vertel je het verhaal vanuit meerdere personages. Het ene hoofdstuk lees je vanuit het hoofdpersonage, het volgende vanuit een bijpersonage. Dit geeft de lezer een bredere kijk op het verhaal.
Let op: ook bij deze vertelvorm kies je of je in de ik-vorm of in de hij/zij-vorm schrijft.
Een voorbeeld is de fantasy-serie The Mortal Instruments van Cassandra Clare, waarin je het verhaal afwisselend volgt via Clary, Simon en Jace.
