Door het ik-perspectief te gebruiken in uw boek, kan de lezer kruipen in de huid van het hoofdpersonage. De lezer weet hoe het hoofdpersonage zich voelt en wat hij denkt, wat voor een intense leeservaring kan zorgen.
U zit eraan te denken om het ik-perspectief te gebruiken in uw boek. Daarom is het goed te weten dat er twee soorten ik-perspectieven bestaan, wat de voor- en nadelen zijn van de ik-vorm en welke andere vertelperspectieven er bestaan. Ook geven we een aantal voorbeelden van vertelperspectieven.
De definitie van het ik-perspectief
Een boek heeft altijd een vertelperspectief. Het vertelperspectief geeft aan door wie het verhaal wordt verteld. Wanneer het verhaal vanuit de ik-vorm wordt verteld, spreekt men van een ik-perspectief.
Soorten ik-perspectieven
Er bestaan twee soorten ik-perspectieven, namelijk de ‘vertellende ik’ en de ‘belevende ik’. In een verhaal waarin de ‘vertellende ik’ wordt gebruikt, vertelt de ik-persoon achteraf wat er gebeurde. De belevenissen van de ‘belevende ik’ spelen zich op dit moment af en zo wordt het ook vertelt in dit vertelperspectief.
‘Vertellende ik’
In een verhaal waar het ik-perspectief met een ‘vertellende ik’ wordt gebruikt, vertelt de ik-persoon een verhaal dat al is gebeurd. Het is eraan te herkennen dat het verhaal in de ik-vorm en de verleden tijd wordt verteld. Hieronder een voorbeeld van het ik-perspectief uit de autobiografie van Eric Corton met een ‘vertellende ik’.
(Bron: Bol.com)
‘Belevende ik’
In een verhaal in het ik-perspectief waar de ‘belevende ik’ wordt gebruikt, wordt door de ik-persoon gesproken alsof hetgeen waar hij over vertelt op dit moment gebeurt. Hier wordt dus gesproken in de ik-vorm en de tegenwoordige tijd. Hieronder een voorbeeld van het ik-perspectief uit De Ontdekking van de Hemel door Harry Mulisch met een ‘belevende ik’.
(Bron: Bol.com)
Wanneer gebruikt u het ik-perspectief
Schrijvers kiezen voor het ik-perspectief om de lezer dichtbij de hoofdpersoon te brengen. Met het ik-perspectief kan de lezer zich sterk inleven in de hoofdpersoon omdat hij weet hoe de hoofdpersoon zich voelt en wat hij denkt. Hierdoor kan het verhaal sterker binnenkomen dan wanneer er in de derde persoon gesproken wordt.
3 Voordelen van het ik-perspectief
Een boek in het ik-perspectief schrijven heeft zo zijn voordelen. Zo betrekt u de lezer meer bij de hoofdpersoon, is het ik-perspectief het minst ingewikkeld om te schrijven en is er diepgang in het hoofdpersonage.
De lezer voelt zich sterk betrokken bij de hoofdpersoon
Lezen in de ik-vorm geeft de lezer het gevoel dat hij de hoofdpersoon is, doordat hij weet wat de hoofdpersoon voelt en denkt. Hierdoor kan de lezer zich sneller identificeren met de hoofdpersoon dan wanneer de lezer het verhaal leest als derde persoon.
Het ik-perspectief is het minst ingewikkeld om te schrijven
Omdat het verhaal in de ik-vorm wordt geschreven, kan ook de schrijver zich makkelijker inleven in het hoofdpersonage. Dit maakt het eenvoudiger om te schrijven dan wanneer er een ander vertelperspectief wordt gebruikt.
Veel diepgang in het personage
Doordat de lezer constant bezig is met de beleving van het hoofdpersonage, is het van belang dat het personage erg veel diepgang krijgt. Dit maakt het niet alleen leuk voor de lezer om te lezen, maar ook voor u om het te schrijven.
3 Nadelen van het ik-perspectief
Het ik-perspectief heeft ook zijn nadelen. Zo moet de schrijver creatief zijn om teveel ‘ik’ te voorkomen, kan het ik-perspectief een eenzijdige kijk op het verhaal creëren en kan het voorkomen dat de lezer te weinig bezieling in de rest van de personages heeft.
1. Te veel ‘ik’
Wanneer een verhaal in de ik-vorm wordt verteld, kan het voorkomen dat het woord ‘ik’ te vaak wordt genoemd. Dit kan irritatie oproepen bij de lezer. De schrijver moet dus creatief zijn om dat te vermijden.
2. Een eenzijdige kijk op het verhaal
Doordat de lezer het verhaal alleen vanuit de ik-persoon meemaakt, kan het zijn dat de lezer een eenzijdige kijk op het verhaal krijgt. Dit is te voorkomen door een meervoudig perspectief te gebruiken. Hierover later meer.
3. De lezer heeft te weinig bezieling in de rest van de personages
Wanneer het verhaal in het ik-perspectief is geschreven, leeft de lezer sterk mee met de ‘ik’ in het verhaal; het hoofdpersonage. Dat betekent dat de lezer zich minder kan inleven in de overige personages, doordat hij niet weet wat de bijpersonages voelen en denken.
Meer soorten vertelperspectieven
Naast het ik-perspectief zijn er nog meer soorten vertelperspectieven. Zo kennen we het auctoriaal perspectief, ook wel de alwetende verteller genoemd, het personaal perspectief en het meervoudige perspectief.
Het auctoriaal perspectief
Een auctoriale vertelsituatie kenmerkt zich doordat de verteller alles weet, maar zelf niet meespeelt in het verhaal. Daarom wordt het auctoriaal perspectief ook wel het perspectief met de ‘alwetende verteller’ genoemd. De verteller staat boven het verhaal, kijkt op het verhaal neer en weet alles over de personages en de gebeurtenissen.
Een voorbeeld om het wat eenvoudiger te maken: Meneer de Uil was de alwetende verteller in de Fabeltjeskrant. In dit kinderprogramma dat vroeger dagelijks op de Nederlandse televisie te zien was, vertelde Meneer de Uil over de gebeurtenissen in het Grote Dierenbos.
In de middeleeuwen werd het auctoriale perspectief veel gebruikt omdat verhalen verteld moesten worden, aangezien nog weinig mensen konden lezen en schrijven in die tijd. Tegenwoordig wordt er nog maar weinig gebruik gemaakt van deze vorm van vertellen.
Het personaal perspectief
In het personaal perspectief wordt gebruik gemaakt van de hij- en zij-vorm. Het verhaal wordt verteld in de derde persoon, maar volgt wel één persoon in het verhaal. Dit hij/zij-vertelperspectief wordt veel gebruikt in romans.
Voorbeelden van het personaal perspectief zijn het boek Frieda Klein 7 – Zondagochtend breekt aan van Nicci French en het intro van de roman De vliegeraar van Khaled Hosseini:
(Bron: Bol.com)
Het meervoudig perspectief
In het meervoudig perspectief wordt het verhaal verteld vanuit verschillende personen. Het ene hoofdstuk leest u het verhaal vanuit de hoofdpersoon, het andere hoofdstuk vanuit een bijpersoon. Daarom wordt het ook wel het wisselend perspectief genoemd.
Zoals genoemd in de nadelen van het ik-perspectief, is het meervoudig perspectief te gebruiken om te voorkomen dat de lezer een eenzijdige blik krijgt op het verhaal. Ook kan de lezer zich met een meervoudig perspectief inleven in zowel het hoofdpersonage als de overige personages.
Let op: Wanneer u als schrijver kiest voor het meervoudig perspectief, dient u alsnog de keuze te maken tussen het schrijven in de ik-vorm of de hij/zij-vorm.
Een voorbeeld van het meervoudig perspectief is de Young Adults Fantasy boekenserie The Mortal Instruments van Cassandra Clare. Daar wordt het verhaal verteld vanuit het perspectief van de hoofdpersoon (Clary) en de twee bijpersonen (Simon & Jace). Het perspectief wordt per hoofdstuk afgewisseld voor een meerzijdige blik op het verhaal en meer beleving in de bijpersonages.
Nederlands
English